Ngót một ngày đường, từ Hà Nội, qua nhiều địa danh gắn liền với lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc như Đông Khê, Thất Khê, đèo Bông Lau… chúng tôi đến với Cao Bằng. Đó là một ngày nắng nóng dữ dội, nhiệt độ ngoài trời tới 38 – 39 độ C. Và, còn một thứ “nóng” nữa, khiến chúng tôi háo hức muốn biết ngay, đó là việc làm, đời sống của hơn 1.000 công nhân Công ty Khoáng sản & Luyện kim Cao Bằng – một trong những đơn vị khó khăn nhất Tổng Công ty Khoáng sản. Doanh nghiệp này vừa phải lo
Lần đầu lên Cao Bằng, song ít nhiều, tôi đã có hình dung về cuộc sống của CNCB nơi đây qua những lời kể của đồng nghiệp, qua những bài viết đầy trăn trở mà Tạp chí Vinacomin đã đăng tải. Câu nói ngập ngừng, bỏ lửng của ông Chủ tịch Công đoàn Công ty một lần nữa kéo chúng tôi trở lại thời kỳ khó khăn của Khoáng sản & Luyện kim Cao Bằng vào ngày này của những năm trước. Từ cuối năm 2008, mà đỉnh cao là giữa năm năm 2009, do tác động của khủng hoảng kinh tế thế giới dẫn đến giá cả vật tư, vật liệu biến động; các sản phẩm như quặng sắt, gang thỏi của Công ty sản xuất ra hầu như không tiêu thụ được, tồn đọng nhiều. Xí nghiệp thiếc Tĩnh Túc khi ấy buộc phải thu hẹp sản xuất chờ cấp lại giấy phép khai thác mỏ và bố trí công nhân nghỉ việc, hưởng trợ cấp lương cơ bản. Kéo theo đó, 60-70% công nhân Xí nghiệp cơ – điện cũng ở trong tình trạng căng thẳng thiếu việc.
Hơn nữa, do lịch sử để lại, Công ty bị “mất cân đối cán cân lao động” khá trầm trọng, một phần ba số công nhân là lao động thủ công, không có chuyên môn, trình độ thấp, nhiều người chưa học hết THCS, trong khi công nhân có tay nghề cao vừa thiếu lại vừa yếu. Trước làm thủ công, nay dần chuyển sang dây chuyền hiện đại hơn, nên việc sắp xếp số công nhân này càng trở nên khó khăn. Trên 400 công nhân của Công ty, chủ yếu tập trung ở Xí Nghiệp sắt Nà Lũng (nay tách ra thành 2 phân xưởng trực thuộc Công ty), nằm trong diện dôi dư. Người lao động không có việc làm, thu nhập thấp, đời sống vô cùng bấp bênh. Có thời điểm, trợ cấp lương cho người lao động chỉ ở mức 50.000 đồng/người/ tháng. Toàn thể CNCB Công ty lúc đó ai cũng đau đáu một hy vọng đổi khác…
“Chúng tôi đã có đủ việc làm”…
Đường lên công trường khai thác thân quặng I sắt Nà Lũng đi ngang qua khu tập thể Nà Đoỏng mới được đưa vào sử dụng cuối năm 2010. Cạnh đó, lác đác một vài căn nhà lá xiêu vẹo, được vá đùm bằng những tấm cót ép xộc xệch mà thật khó gọi đó là nhà hay căn liếp… Chị Hồng, cán bộ công đoàn Công ty chia sẻ, trước kia, những căn nhà như thế là nơi trú ngụ, sinh sống của rất nhiều công nhân. Nếu không có sự quan tâm của lãnh đạo và công đoàn cấp trên cùng với quyết tâm của Công ty, người lao động chẳng dám mơ sẽ có ngày được ở trong những căn phòng khép kín, con em mình lại được học hành, vui chơi trong ngôi trường khang trang.
Trong nắng lửa, chúng tôi bắt gặp từng tốp thợ của Phân xưởng Tuyển khoáng hứng khởi làm việc trong không khí lao động tập thể, giống như làm thủy lợi ở nông thôn. Mới hay, các chị đang vận chuyển đất để nhặt quặng sắt lẫn trong bãi thải. Thấy lạ, tôi hỏi:
– Sao các chị phải xếp thành hàng như thế?
– Mỗi người mỗi tay, mỗi người một công đoạn sẽ nhanh hơn vì chúng tớ làm thủ công mà!
Lại hỏi:
– Dạo này nhiều việc không chị?
– Chưa nhiều, nhưng từ đầu năm đến giờ chúng tôi có đủ việc làm, chưa ai phải nghỉ làm cả. Năm ngoái phải nghỉ luân phiên, nghỉ không lương suốt, vất vả lắm.
Nói về chuyển biến tích cực này, Phó giám đốc Nguyễn Minh Tâm cho biết thêm, với sự vào cuộc quyết liệt của Công ty, đặc biệt là chủ trương, định hướng từ Tổng công ty Khoáng sản trong việc giải bài toán “thừa lao động”, từ cuối năm 2010, bước đầu Công ty đã tạo được những kết quả nhất định. Thông qua cuộc gặp mặt, đối thoại về nguyện vọng công việc, Công ty đã giải quyết chế độ cho 162 lao động với mức hỗ trợ gần 4 tỷ đồng từ kinh phí phúc lợi Tập đoàn. Hiện, tổng số CNCB Công ty là 1.340 người, trong đó số công nhân kỹ thuật là 630 người, lao động phổ thông chỉ còn hơn 400.
Để duy trì ổn định nhân sự, lãnh đạo Công ty đã tiến hành tiếp một cuộc “đại sắp xếp” lại lực lượng lao động. Xí nghiệp sắt Nà Lũng trước đây được tổ chức lại thành 3 phân xưởng trực thuộc Công ty nhằm tăng cường hơn nữa công tác quản lý. Phân xưởng Tuyển khoáng, nơi tập trung nhiều nữ lao động dôi dư, giờ chỉ còn 170 người, 100% đủ việc làm. Công ty cũng mới thành lập Phân xưởng chuẩn bị liệu và đầu tư mới dây chuyền nghiền, tuyển quặng siêu mịn nhằm bố trí thêm việc làm cho công nhân phổ thông. Khó khăn nhất về sắp xếp lao động của Công ty là hơn 300 công nhân kỹ thuật ở Xí nghiệp Luyện gang. Mặc dù giá cốc tăng tới 48%, càng sản xuất càng lỗ, song Công ty nỗ lực “giữ chân” số công nhân có tay nghề này để bổ sung cho dự án Gang thép Cao Bằng, dự kiến đi vào hoạt động năm 2012.
Tốp thợ nhặt quặng mà chúng tôi gặp có 15 người, trong đó chỉ có 3 “mì chính cánh”, còn lại toàn nữ. Ông Tâm cho hay, trong số CNCB của Công ty, số lao động nữ chiếm tới gần một nửa. Ở những bộ phận lao động thủ công, gần 95% là nữ công nhân. Chị em luôn gắn bó với Xí nghiệp ngay cả lúc khó khăn nhất và luôn có niềm tin. Đến nay, người ít cũng đã gắn bó với đơn vị gần 10 năm. Việc gì, nặng nhọc mấy các chị cũng cố gắng hoàn thành. Nhìn hình ảnh một nữ công nhân vung quai búa phá quặng – công việc đòi hỏi sức lực của một người đàn ông vạm vỡ, càng thêm hiểu nỗ lực mưu sinh của chị em nơi đây. Thế mới thấy lời ca về người phụ nữ vùng cao này thật có lý:
“… Con gái Cao Bằng xưa đánh giặc bằng tay trái
Tay phải nuôi chồng, nuôi con
Một tay lên non tầm thuốc quý…”
Chị Nông Thị Nhung, một tổ trưởng có thâm niên công tác 15 năm ở Xí nghiệp Sắt Nà Lũng bộc bạch, ở PX Tuyển khoáng của chị có 167 người thì 134 là nữ. Duy trì được việc làm là vui rồi. Tuy nhiên, điều trăn trở hiện nay chính là mức lương còn quá thấp, chưa tương xứng với sức lao động dù là thủ công của các chị.
– Tiền lương của các chị được tính như thế nào?
– Theo mức khoán sản phẩm của Xí nghiệp, 52.000 đồng cho một tấn quặng.
– Các chị có biết vì sao định mức thấp như vậy không?
– Ai cũng cũng hiểu, Công ty đang khó khăn chung, mỗi người chia sẻ một chút. Nhưng thấp thế này thì khó lắm…
Chị Nông Thị Thư, Phòng Tổ chức – Lao động – Tiền lương Công ty mở bảng lương của các đơn vị, giới thiệu với tôi. Qua thống kê, phân xưởng có mức thu nhập bình quân cao nhất là PX Khai thác vận tải, bình quân 4,6 triệu đồng; Xí nghiệp thiếc, bình quân 4,25 triệu đồng; thấp nhất là PX Tuyển khoáng, bình quân 2,4 triệu đồng. Chị Thư nhận xét, đây là mức thu nhập cao nhất so với những năm gần đây. Tuy nhiên, bộ phận lao động thủ công còn thấp quá. Ông Đàm Trung Kỳ, Giám đốc Công ty cho hay, lãnh đạo Công ty đang rất trăn trở nhưng ở thời điểm này, chủ trương ít việc, chia nhau cùng làm vẫn đang phát huy hiệu quả tốt, phải đảm bảo ít nhất, tiền lương của công nhân cao hơn mức hỗ trợ 730.000 đồng/ người/tháng. Hy vọng tới đây, cùng với việc Công ty được cấp phép khai thác khu Đông mỏ thiếc Tĩnh Túc, Công ty sẽ đáp ứng đủ nhu cầu việc làm, tiến tới nâng cao thu nhập, từng bước cải thiện đời sống cho tập thể CNCB Công ty.
[odex-source url=”https://www.vinacomin.vn/tap-chi-than-khoang-san/suc-nong-noi-vung-nui-cao-bang-283.htm” button=”Theo vinacomin”]
