Cập nhật Nhà ở cho công nhân mỏ: Mô hình nào tối ưu –

Được biết, Công ty Phát triển nhà và hạ tầng (Vinacominland) được Tập đoàn giao chủ trì lập Đề án Xây dựng nhà ở công nhân và người lao động Vinacomin đến năm 2020, có xét triển vọng đến năm 2030. Qua khảo sát thực tế, chúng tôi thấy rằng, việc đi tìm một mô hình tối ưu, phù hợp với đặc thù công việc, tâm lí, tập quán của thợ lò là rất cần thiết và cần chuẩn bị thận trọng. Nếu không, coi chừng, một số khu nhà xây xong nhưng nhiều phòng không có người ở. 

“Thà tốn thêm một tý nhưng được sống ở thành phố”

Nếu đến Vàng Danh, nhìn khu tập thể mới xây của Công ty chẳng ai có thể phàn nàn. Khu tập thể gồm 2 toà nhà 5 tầng với tổng diện tích 11.000m2, có 141 phòng ở. Khu nhà có các phòng chức năng: thư viện, nhà ăn tập thể, phòng họp của các phân xưởng, phòng y tế, hội trường, bãi đỗ xe, sân bóng chuyền, sân cầu lông. Khu nhà được xây dựng từ năm 2010 với tổng mức đầu tư khoảng 66,5 tỷ đồng; hoàn thành đưa vào sử dụng  tháng 4-2012.

Anh Phạm Phú Duận, công nhân PX. Vận tải lò, ở phòng 2214 cho chúng tôi biết, anh quê ở Thái Bình, đã làm ở Vàng Danh 33 năm, bây giờ mới có chỗ ở khang trang, tiện lợi thế này. Cùng phòng với anh là anh Nguyễn Kim Huyến. Hai người ở trong căn phòng rộng, khép kín, điện nước đầy đủ nhưng mỗi tháng cộng các khoản, chỉ bỏ ra khoảng 400 nghìn đồng. Quá rẻ!

Quan sát trong phòng không thấy chỗ đun nấu, tôi bèn hỏi anh Duận, hàng ngày sự ăn uống của các anh thế nào? Anh Duận bảo, đi làm thì ăn ở nhà ăn ca công trường; về nhà thì ăn ở nhà ăn tập thể. Tan ca cần dành thời gian nghỉ ngơi, vui chơi giải trí, đun nấu lách cách làm gì cho mệt.

…Một số công nhân hiện đang thuê trọ ở Uông Bí lại trái với sở thích của những người sống trong khu tập thể như anh Duận. Họ cho rằng, những người như anh Duận, vợ con ở quê, đến ngày nghỉ họ nhót về quê thăm vợ con và cũng ở tập thể vài năm nữa, các anh ấy nghỉ hưu. Đằng này, các anh đang độc thân, cần giao lưu bạn bè; cần được sống những nơi đông vui. Bởi vậy, thà các anh tốn kém hơn một tý để thuê nhà trọ ở thành phố Uông Bí hơn là ở khu tập thể Vàng Danh. Bây giờ, ra cổng là có xe Công ty đưa xe đón…

Ý kiến của mấy anh sống độc thân chỉ là cá biệt và chưa hẳn là lý do chính. Bởi, thị trấn Vàng Danh cũng sầm uất, sôi động, đủ các điều kiện đáp ứng cho nhu cầu sinh hoạt của công nhân. Dù vậy, ý kiến này khiến chúng tôi lưu tâm hàng đầu, đó là lựa chọn vị trí để xây dựng nhà ở cho công nhân. Trước đây, công trường ở đâu, xây nhà cho công nhân ở đấy. Tư duy này đã lạc hậu và các đơn vị đã phải trả giá. Hàng loạt khu tập thể xây dựng trong khu đồi núi heo hút như Than Thùng (Nam Mẫu), Ngã Hai (Quang Hanh), Khe Tam (Dương Huy)… không đủ sức thu hút công nhân, khiến hàng nghìn công nhân phải từ bỏ khu tập thể, nhao về thành phố, thị xã thuê nhà trọ, sống tạm bợ, nhếch nhác như Tạp chí Vinacomin đã từng nêu.

Quan sát vị trí các khu tập thể mới xây, chúng tôi thấy ít khu nằm ở trung tâm đô thị. Tiếng là ở thành phố nhưng một số khu tập thể công nhân xa các tụ điểm văn hóa, xa chợ búa, thiếu các dịch vụ công cộng. Đành rằng, để có được vị trí đắc địa  xây nhà cho công nhân là rất khó, phụ thuộc vào nhiều cơ quan quản lý Nhà nước của địa phương. Dù vậy, đây là yếu tố quan trọng hàng đầu để chọn lựa, quyết định đầu tư, các đơn vị cần phải xem xét, thực hiện hết khả năng của mình để tìm được vị trí đẹp, thuận lợi nhất.

Thiết kế phòng ở – mỗi nơi một kiểu

Sự khác nhau trong thiết kế các phòng ở các khu tập thể đều ảnh hưởng đến việc ăn, ngủ, sinh hoạt  của công nhân, trong đó không ít sự phiền toái đối với họ. Dù mỗi nơi thiết kế một kiểu dáng, nhưng điểm khác nhau cơ bản đó là nơi này thiết kế có bếp đun nấu, nơi kia thì không; nơi này các phòng ngăn thành buồng, nơi kia phòng thông thống…

Khu chung cư Công ty than Nam Mẫu nằm ở khu Trung tâm Thương mại dịch vụ cầu Sến – vị trí khá đẹp, thuộc TP. Uông Bí. Khu nhà được xây dựng từ 2011, gồm 4 tòa nhà, mỗi tòa nhà 9 tầng với 224 căn hộ khép kín, tổng diện tích xây dựng 2.880m2. Các căn hộ có diện tích nhỏ nhất là 75m2 dành cho 2 người ở và loại lớn nhất là 130m2 dành cho 4 người ở. Mỗi căn hộ đều được Công ty trang bị khá đầy đủ tiện nghi như: nhà tắm nóng lạnh, quạt điện, ti vi, tủ lạnh, bếp, bàn ghế, nhưng không có bếp đun nấu.

Tương tự, ở khu tập thể Than Quang Hanh, Than Vàng Danh cũng vậy, việc ăn uống tập trung ở nhà ăn tập thể. Mô hình này được nhiều công nhân đồng tình ủng hộ, như ý kiến của anh Duận (Vàng Danh – đã nêu trên); bởi công nhân không mất thời gian nấu nướng nên có nhiều thời gian dành cho nghỉ ngơi, tái tạo sức lao động.

Tuy nhiên, nhiều công nhân khác hiện sống trong các khu tập thể lại có ý kiến ngược lại rằng, đi làm, ăn ở nhà ăn ca công trường, ngần ấy món, về nhà, lại ăn tập thể, vẫn mấy món quen thuộc, phát ngán. Đã vậy, đi ăn muộn, đôi khi không còn miếng ngon, thức ăn nguội ngắt. Những lúc có bạn bè khách khứa, muốn vui lâu lâu ở nhà ăn tập thể, thấy phiền toái thế nào. Những lúc nhỡ bữa, trong khuya khoắt, muốn nấu bát mì cũng khó…

Ở khu tập thể Công ty than Dương Huy thì khác, đó là công nhân đun nấu, ăn uống tại phòng; coi đó như chính ngôi nhà thân yêu của mình. Chúng tôi vào thang máy, lên tầng 8, gõ cửa phòng 810. Căn phòng rộng chừng 64 m2, có 2 buồng ngủ, một buồng khách liền với bếp, 1 buồng vệ sinh. 4 công nhân, khác phân xưởng ở phòng này là anh Long (PX Đào lò 1), anh Quyết (PX Trạm mạng), anh An (PX Than 6) và anh Quý (PX Đào lò 2). Hỏi về sự tiện ích của căn phòng, các anh đều chung nhận xét, thiết kế phòng ở như thế này là phù hợp với đặc điểm công việc, tâm lí của công nhân. Các anh phân tích, phòng có 2 buồng ngủ nên dù các anh đi làm khác ca vẫn không ảnh hưởng đến giấc ngủ của nhau. Gian bếp thông với buồng khách, nấu bếp ga nên sạch sẽ; thời gian nấu nướng không lâu mà được ăn theo đúng sở thích, nóng sốt, vừa ăn vừa xem ti vi, chuyện trò ấm cúng như chính gia đình của mình vậy. Các anh so sánh, nếu thuê ngoài mỗi tháng mất khoảng 1,2 triệu đồng; ở nhà của Công ty, bình quân mỗi tháng chỉ mất 300 nghìn đồng, rẻ gấp 4 lần so với thuê ngoài. Khi vợ ra thăm, dắt nhau xuống “phòng hạnh phúc”. Ở đấy Công ty dành 8 phòng, trang bị nội thất như khách sạn loại sang…

Dù nhiều tiện ích như vậy nhưng theo ông Phạm Văn Xòa, Trưởng Ban quản trị Khu tập thể của Than Dương Huy thì đến nay, khu 9 tầng vẫn còn 5 phòng chưa có người ở. Ở khu tập thể các đơn vị khác, số phòng chưa có người ở vẫn còn nhiều; thậm chí có nơi, cả một tầng của tòa nhà đang bỏ trống. Trong khi, hàng vạn thợ mỏ vẫn đang thuê trọ.

…Số công nhân không muốn ở khu tập thể còn nhiều lý do khác nhưng chúng tôi chưa có điều kiện để khảo sát. Và, những ý kiến của công nhân mà chúng tôi ghi nhận ở trên cũng mang tính chủ quan, mỗi người một hoàn cảnh, một sở thích, khó mà khẳng định rằng, mô hình nào là hay, là tối ưu.

Để chọn được mô hình tối ưu về không gian kiến trúc, về quy mô, về thiết kế, về cách thức quản lý… theo chúng tôi, trước khi quyết định đầu tư nhà ở cho công nhân, các đơn vị cần thăm dò ý kiến công nhân  và công khai quy hoạch, thiết kế, trưng cầu ý kiến công nhân  và  có thể tổ chức hội thảo với chủ đề xây dựng quản lý nhà ở cho công nhân, từ đó làm cơ sở cho công tác chỉ đạo điều lĩnh vực này. Được biết, cách đây khá lâu, Tập đoàn đã có văn bản yêu cầu các đơn vị tổ chức thăm dò ý kiến công nhân về  nhu cầu nhà ở. Nhưng dường như một số đơn vị thống kê chưa tỉ mỉ, chưa nắm bắt được nguyện vọng chung của của công nhân. Mặt khác, những người tham gia quản lý lĩnh vực này cần được tham quan, học hỏi kinh nghiệm ở các đơn vị bạn để áp dụng vào thực tế đơn vị mình.