Khi bước chân vào căn phòng lạ, bé L.T.H.A (8 tuổi) chỉ ngồi im, không nói năng gì. Một lát sau, cô bé bị thu hút bởi khu vực nhà bóng. Trong khi người bố ngồi trên ghế băng cạnh đó, A. dành 30 phút để chơi.
Sau khi cô bé đã thực sự cảm thấy thoải mái và cởi mở, điều tra viên bắt đầu tiếp cận và nói chuyện. Bé A. là nạn nhân trong vụ xâm hại tình dục trẻ em tại huyện Tân Uyên, tỉnh Lai Châu vào cuối năm 2020.
Và căn phòng cô bé đang ngồi là Phòng Điều tra thân thiện – một sáng kiến nhân văn được Việt Nam nhân rộng từ năm 2020 theo chính sách của Bộ Công an, phối hợp với các cơ quan liên ngành và tổ chức quốc tế như UNICEF.
Trong khi trò chuyện với A., có lúc A. không nhớ, biểu hiện hoảng loạn, ngay lập tức điều tra viên dừng câu chuyện, rồi cầm quyển truyện tranh đưa cho nạn nhân.
Cô bé thấy lạ cầm đọc, cán bộ điều tra lại tiếp tục kiên nhẫn chờ, không gợi ý, không vội vàng. Có lúc, điều tra viên đưa bánh, kẹo, nước uống cho bé để giúp nạn nhân bớt căng thẳng, lo sợ, rút ngắn khoảng cách như người một nhà trong căn phòng điều tra thân thiện.
Sau khoảng 2 tiếng, việc lấy lời khai kết thúc.
Mô hình Phòng Điều tra thân thiện ra đời trong bối cảnh các vụ xâm hại trẻ em, đặc biệt là xâm hại tình dục, ngày càng gia tăng và diễn biến phức tạp.
Theo thống kê của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, mỗi năm Việt Nam ghi nhận hàng nghìn trường hợp trẻ em bị xâm hại, trong đó nhiều vụ việc gây chấn động dư luận. Trước đây, trẻ em bị hại phải tham gia vào quy trình điều tra truyền thống với các yếu tố khô khan, cứng nhắc và đôi khi gây thêm áp lực tâm lý.
Điều này không chỉ làm tăng tổn thương mà còn khiến các em khó hợp tác, ảnh hưởng đến hiệu quả điều tra. Sự xuất hiện của mô hình Phòng Điều tra thân thiện đã giải quyết phần lớn những hạn chế này, tạo ra môi trường vừa bảo vệ trẻ em, vừa hỗ trợ quá trình điều tra.
Không gian của Phòng Điều tra thân thiện được thiết kế hoàn toàn khác biệt. Thay vì những chiếc bàn ghế nghiêm nghị và ánh sáng lạnh lẽo, căn phòng được trang trí với tông màu ấm áp, hình ảnh dễ thương và các vật dụng thân thiện với trẻ em như đồ chơi, sách truyện.
Mục tiêu là tạo ra một nơi khiến trẻ cảm thấy an toàn, thoải mái như ở nhà, thay vì phải đối diện với một môi trường mang tính chất căng thẳng.
Tại đây, trẻ em được chào đón bởi những cán bộ điều tra được đào tạo chuyên sâu về tâm lý trẻ em và các phương pháp giao tiếp phù hợp. Họ không chỉ đơn thuần lấy lời khai mà còn đóng vai trò như những người bạn, lắng nghe và khuyến khích trẻ chia sẻ câu chuyện một cách tự nhiên.
Đồng hành với cán bộ điều tra là các chuyên gia tâm lý, những người hỗ trợ trực tiếp trẻ em vượt qua các rào cản tâm lý. Một điểm đáng chú ý là toàn bộ quá trình thẩm vấn hoặc lấy lời khai đều được ghi âm, ghi hình một cách kín đáo, nhằm đảm bảo tính minh bạch mà không khiến trẻ lo lắng.
Phương pháp này không chỉ bảo vệ quyền lợi của trẻ mà còn giúp cơ quan chức năng thu thập thông tin chính xác hơn.
Phòng Điều tra thân thiện là nỗ lực giúp trẻ em cảm thấy an toàn để chia sẻ thông tin về những tổn thương tâm lý của bản thân
Phòng Cảnh sát hình sự (CSHS), Công an tỉnh Đồng Tháp là một trong những đơn vị thí điểm thực hiện Phòng Điều tra thân thiện từ cuối năm 2006. Sau 18 năm triển khai, đơn vị này xác nhận hiệu quả rõ rệt của Phòng Điều tra thân thiện, góp phần nâng tỷ lệ điều tra thành công các vụ việc có liên quan đến trẻ em.
Tính đến năm 2023, cả nước đã xây dựng 33 Phòng điều tra thân thiện tại các đơn vị gồm: Cục Cảnh sát hình sự, Học viện Cảnh sát nhân dân và 30 Công an các địa phương.
Hiệu quả của mô hình này không chỉ dừng lại ở việc xử lý vụ việc mà còn giúp thay đổi nhận thức của cộng đồng. Nhiều gia đình, sau khi thấy con em mình được hỗ trợ tận tình tại Phòng Điều tra thân thiện, đã bày tỏ sự tin tưởng vào hệ thống pháp lý. Điều này khuyến khích họ mạnh dạn tố giác các hành vi xâm hại, góp phần xây dựng một xã hội văn minh, an toàn hơn cho trẻ em.
Tuy nhiên, việc nhân rộng mô hình Phòng Điều tra thân thiện vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Tại các vùng sâu, vùng xa, nơi điều kiện cơ sở vật chất và nguồn nhân lực còn hạn chế, việc triển khai gặp nhiều khó khăn.
Bên cạnh đó, không phải địa phương nào cũng có đủ đội ngũ cán bộ được đào tạo chuyên sâu để đáp ứng yêu cầu của mô hình. Mặc dù vậy, với sự hỗ trợ từ Chính phủ, các tổ chức quốc tế và các nguồn lực xã hội, mô hình này đang ngày càng được mở rộng và hoàn thiện.
Mô hình Phòng Điều tra thân thiện không chỉ là một bước tiến quan trọng trong việc thực thi pháp luật mà còn là biểu tượng của sự thay đổi trong cách tiếp cận và bảo vệ trẻ em.
Từ đây, những em nhỏ như A. và hàng nghìn trẻ em khác không chỉ tìm thấy công lý mà còn được chữa lành vết thương tâm lý, lấy lại niềm tin vào cuộc sống. Đây là minh chứng rõ ràng cho thấy sự nhân văn trong pháp luật có thể trở thành sức mạnh lớn lao để bảo vệ và nâng đỡ những tâm hồn non nớt.
Xâm hại tình dục bé trai: Hệ quả của tâm lý ‘con trai có gì đâu mà mất’ Quan niệm “con trai thì có gì đâu mà mất” dẫn đến tình trạng “nựng yêu”, vô tư đụng chạm vào bộ phận sinh dục của bé nam, gây ra những “vết hằn tâm lý” nguy hại tương tự như bất kỳ nạn nhân nào của xâm hại tình dục. 
Bài học lạ giúp trẻ em phòng chống xâm hại tình dục Những vở kịch rối được truyền tải tới hơn 73 nghìn học sinh của 198 trường học trên khắp Việt Nam trong 10 năm qua nhằm nâng cao nhận thức về phòng chống xâm hại tình dục cho trẻ em. 
Bé gái may mắn thoát khỏi vụ xâm hại nhờ ‘vị khách bất ngờ’ ẤN ĐỘ – Bé gái 6 tuổi bị người đàn ông dụ dỗ đến một ngôi nhà hoang nhưng may mắn thoát khỏi vụ xâm hại nhờ bầy khỉ gần đó chạy đến.
