Giờ thì Vùng Mỏ đã trở thành những thành phố xinh đẹp và lộng lẫy. Dọc Vùng Quảng Ninh có tới 4 thành phố, chủ yếu là thành phố công nghiệp. Các mỏ than hiện đại được chính những thợ mỏ làm chủ cuộc đời xây dựng lên. Thợ mỏ giờ chẳng thiếu một thứ gì. Đời vui phơi phới. Tuy nhiên, đọc những câu ca dao Vùng mỏ xưa mới thấy cha ông ta quá đỗi vất vả, tủi nhục trong đấu tranh để chúng ta được hạnh phúc như ngày hôm nay.
Ngọt bùi nhớ lúc đắng cay
Hôm nay no ấm nhớ ngày tối tăm
Câu ca dao Vùng mỏ đó, như nhắc nhở chúng ta nhớ lại một thời lầm than, cực khổ của cha ông ta trong những năm dài nô lệ. Khác với ca dao ở những nơi khác, ca dao vùng Than ra đời muộn hơn. Nó chỉ thực sự bắt đầu xuất hiện cùng với quá trình khai thác thuộc địa của thực dân Pháp. Tuy nhiên, nó cũng nhanh chóng định hình và khẳng định được giá trị của mình.
Ca dao Vùng mỏ chia làm 2 giai đoạn chính. Giai đoạn trước Cách mạng và sau cách mạng. Trước cách mạng tháng Tám năm 1945, ca dao Vùng mỏ đã miêu tả chân thực cuộc sống của công nhân mỏ thời thuộc Pháp. Đó là cuộc sống lầm than, cơ cực đến tột cùng. Chỉ vì đói nghèo, vì bọn địa chủ cường hào ở quê áp bức nên đành phải xa quê, lìa quán ra mỏ. Và họ lại một lần nữa rơi vào địa ngục. Bị phu phen roi vọt, ăn đói mặc rét, bóc lột thậm tệ, cuộc sống tối tăm.
Nửa lon gạo hẩm suốt ngày cầm hơi
Những câu ca nói lên sự vất vả khổ cực của đời phu mỏ, đầu tắt mặt tối, lấm lem bùn than suốt cả ngày:
Lên tầng khuỵu khối đun xe
Gò lưng mửa mật nắng hè cháy da
Chủ thể trữ tình trong ca dao Vùng mỏ luôn cảm giác rợn ngợp trước không gian thiên nhiên:
Quanh năm cá biển rau rừng
Sa chân lỡ bước đường cùng thì thôi
Con đừng khóc nữa con ơi
Biết đâu sông nước đầy vơi bao giờ!
Tuy nhiên, trong cảnh sống cần lao, người thợ mỏ vẫn tìm ra một không gian để tình tự. Nhưng đó không phải là không gian “đêm trăng tát nước đầu đình” mà là không gian nhà máy, hầm mỏ:
Cẩm Phả xem thợ nào tài
Thì anh kéo nhẫn hoa tai cho nàng
Người ta kéo bạc kéo vàng
Anh nay kéo xích sắt cho nàng, nàng ơi.
Hay như:
Trên rừng ríu rít chim kêu
Cửa lò róc rách suối reo đêm ngày
Thương nhau ta đứng ở đây
Nước non là bạn cỏ cây là tình.
Ca dao Vùng mỏ những năm đầu thế kỷ 20 biểu hiện một không gian ngột ngạt, o bế, thời gian hối thúc đến quẫn bách. Tuy nhiên, những câu ca ấy đã làm phong phú cho kho tàng văn học dân gian của người Việt.
Càng đọc, nghĩ về cuộc sống của phu mỏ ngày xưa và so sánh với cuộc đời thợ mỏ đủ đầy hôm nay mới thấy giá trị của cuộc sống hiện tại thật quý giá biết nhường nào.
[odex-source url=”https://www.vinacomin.vn/tap-chi-than-khoang-san/tu-ca-dao-vung-mo-nghi-ve-tho-mo-xua-9344.htm” button=”Theo vinacomin”]
