Cập nhật Vào lò xem thi thợ giỏi –

Hội thi khai mạc nhanh gọn, có phát biểu của lãnh đạo Công ty chúc người thi đạt được kết quả theo tinh thần khẩu hiệu mà Công ty than Hòn Gai đã đề ra: “Vui vẻ hơn – Chuyên nghiệp hơn – Hiệu quả hơn”, có phát biểu hứa quyết tâm thi tốt và an toàn của đại diện người thi; sau đó họ nhận đề thi và tỏa về các nhà giao ca để ban lãnh đạo các phân xưởng được giao tổ chức các vị trí thi trong lò thông báo, quán triệt công việc và các vị trí làm việc.

Có 2 đề thi nghề khai thác than hầm lò. Một đề dành cho 23 thợ lò của các Xí nghiệp than Cao Thắng và Than Thành Công; yêu cầu họ hoàn thành 1 chu kỳ khai thác than lò chợ trong 1 ca, qua 8 bước, theo quy trình công nghệ khai thác than lò chợ chống giá thủy lực di động kiểu XDY, tại lò chợ mức -30/-50 tầng +0/-60 Cánh Tây Vỉa 14 thuộc Phân xưởng khai thác 1 với các thông số: Chiều dài lò chợ theo phương 210m, chiều dài lò chợ theo hướng dốc 54m, chiều dày vỉa trung bình 4,8m, góc dốc trung bình của vỉa 20 độ, chiều cao khai thác 2,2m, hệ số khai thác 0,95, chiều cao thu hồi 2,6m, hệ số thu hồi 0,8m, số lượng giá trên lò chợ 55 giá. 23 thợ, trong đó có 18 thợ bậc 4/6, 3 thợ bậc 5/6 và 2 thợ bậc 6/6. Đề kia nội dung yêu cầu cũng tương tự, chỉ khác, thực hành tại lò chợ mức -60/-74 Cánh Tây Vỉa 14, dành cho 11 người của Xí nghiệp than Giáp Khẩu, nhóm này có 5 thợ bậc 4, 4 thợ bậc 5 và 2 thợ bậc 6.

Có 6 đề thi nghề đào lò dành cho 35 thợ lò khác. Họ làm ở 6 các đường lò dọc vỉa khác nhau. Có 5 nhóm 6 người và 1 nhóm 5 người. Bậc thợ, có 20 người bậc 4, 13 người bậc 5 và 2 người bậc 6. Họ đào lò gương mặt hẹp trong than đồng nhất có tiết diện đào 6,5m2 (ở 4 đường lò) và 8,4m2 (ở 2 đường lò). Có 5 đề yêu cầu họ trong 1 ca phải thực hiện hoàn thành 2 chu kỳ đào lò, 1 đề yêu cầu hoàn thành 1 chu kỳ.

Anh Hiện đề nghị với lãnh đạo Xí nghiệp than Giáp Khẩu cho tôi chui lò với một trong các cánh thợ đào lò, chỗ đường lò gần nhất, “vào với đào lò chụp ảnh dễ hơn, có ảnh đẹp hơn, lại dễ chui” – Anh nói với tôi và lãnh đạo Xí nghiệp như vậy. Nhưng tôi lại muốn đi đến với cánh thợ khai thác. “Vậy thì đi cả hai nơi. Đi đào lò xong, đi tiếp khai thác” – Anh Hiện nói. Tôi ngạc nhiên, nghĩ bụng: Đào lò ở một chỗ, khai thác lại ở một chỗ khác. Làm sao đi được trong một buổi sáng nhỉ? Thôi chết, ông này nghĩ mình là thợ lò chăng, thì việc chui đến hai nơi ấy chẳng có vấn đề gì; mỗi nơi chỉ khoảng 2 tiếng có gì mà chẳng chui được. Nhưng tôi có phải thợ lò chuyên nghiệp đâu mà chui được như thế!?

Sự thật là, đến khoảng 9 giờ, lãnh đạo xí nghiệp mới bố trí được cho tôi chui lò vào với một trong các nhóm khai thác. Tôi muốn chui sớm hơn, nhưng họ bảo, lúc đầu chưa có gì, nên vào muộn một tý cũng chẳng sao. “Lúc đầu chưa có gì”, tức lúc người thợ khi vào lò công việc đầu tiên phải làm là công đoạn củng cố lò – chỗ làm việc sao cho đảm bảo an toàn, sau đó mới tiến hành các công việc khai thác than tiếp theo, nên không cần xem công đoạn đó. Ồ! Lãnh đạo xí nghiệp chưa hiểu nghề của tôi rồi. Công việc củng cố lò, nào tôi đã biết, trong khi lãnh đạo lại nghĩ, tôi chỉ cần chui vào xem công đoạn khai thác than là được. Tôi cần xem, cần biết hết mọi công đoạn. Nhớ có một lần, có một vị lãnh đạo Tập đoàn bảo tôi: Ông Nam ạ, lúc nào ông thử đi viết về nghề – người thợ lò, đi từ đầu tới cuối một ca làm việc của anh ta xem, từ ở nhà, tới chỗ ăn ca, sau đến nhận việc, rồi vào làm, làm xong, ra tắm rửa, trở về nhà. Tôi gật đầu đồng ý. Nhưng quả thực, trước khi nghe lời chỉ bảo này, tôi đã từng đi thử như thế, đi làm bí mật cùng một thợ lò, song bị lộ. Vì chui lò không có thẻ không vào được lò. Thế là đành phải gọi điện báo cho Giám đốc. Cuối cùng tôi chui lò cũng giống như lần chui lò ở Giáp Khẩu kể tiếp dưới đây: Phải có người dẫn đi.

Khoảng 9 giờ, anh Trình, cán bộ Phòng kỹ thuật Than Giáp Khẩu được giao nhiệm vụ dẫn tôi vào. Anh đang có chân trong ban giám khảo hội thi chính ở nhóm khai thác anh đang đưa tôi tới. Anh vừa ở đó ra thì được lệnh dẫn tiếp tôi quay vào. Đấy! Thợ lò, vì công việc, trong một ca, người ta có thể chui ra chui vào lò vài lượt chả sao, có thấy mệt mỏi gì lắm đâu. Tôi mà được như các anh nhỉ, thì kết quả của bài báo này hẳn sẽ phong phú hơn.

Anh Trình dẫn tôi chui theo lò thông gió xuống. Anh bảo không chui theo đường lò có tời trợ lực, là đường lò đưa người thợ xuống lò, mà chui theo thông gió để tiện anh kiểm tra đường lò này luôn. Gió thốc ngược rất mạnh. Anh dẫn đường, đi trước, tôi theo sau, bụi than thỉnh thoảng lại hất vào mặt, cứ phải chớp chớp mắt, hòng tránh nó không rơi vào mắt. Lò thông gió dốc, vòng vèo qua những đường lò, có mấy ngách lò gần như dốc đứng, tôi phải lần từng bậc thả dần chân xuống, hai tay quờ sang hai bên tìm chỗ bám, trên người túi đựng máy ảnh to đùng, cái bình tự cứu cứ lắc qua lắc lại. Còn cái bình ắc quy chạy đèn lò, may mà bây giờ chỉ còn bé bằng bao thuốc lá, nhẹ, chứ trước, cái bình này to đùng và nặng trĩu, đeo nó, lúc nào nó cũng cứ muốn kéo đít mình ngồi xuống.

Lần mò như thế một hồi, chủ yếu là đi cúi lom khom, cuối cùng thì cũng đến được nơi cần đến. Gặp một nhóm thợ đang lắp giá thủy lực. Thấy một anh thợ một lúc kéo cả hai cái cột thủy lực, mỗi cái nặng mấy chục ki lô, lom khom trong đường lò chật, hai cái cột thì trơn nhẫy, tôi nghĩ, tôi không làm được, nặng lắm. Lách qua cái giá, đang nằm dọc lò, một khối sắt dài và nặng, tý nữa sẽ được cánh thợ bê lên lắp vào đầu cột để chống lò, tôi cũng nghĩ, nặng thế, sức mình không làm được. Thấy tôi loay hoay muốn chụp ảnh, Trình bảo, không, cánh thợ này khác, cánh thợ đang thi ở dưới kia kia. Ồ! Vào đến đây thì còn tìm người thi với thố để làm gì. Vào được đến đây đã khá, chụp được một tấm ảnh người thợ đang làm việc, như nó vốn vậy, không bố trí, rồi được đưa lên mặt báo, là thỏa, cánh thi thố cứ để sau.

Nhóm thợ thi đông nhất, 23 người, trải dọc đường lò chật hẹp, muốn len lách đi phải cúi, phải tránh, có chỗ phải bò, các cột chống xiêu vẹo: Họ đang ra than. Họ dùng xẻng lách qua các khe cột gạt hoặc xúc than xuống máng cào. Có chỗ rộng hơn, họ dùng cào cào gạt xuống máng. Chỗ thì dùng xà beng chọc. Lại có chỗ dùng cào cuốc được. Than đường lò này khô, bụi than liên tiếp táp vào mặt. Tôi cố gắng len lỏi chụp ảnh, về mở ra, bức thì chụp được cánh tay thợ lò đang xúc than, bức thì cánh tay đang buộc lưới, bức chụp được mặt lại không biết tay đang làm gì, có bức tối thui. Chụp được vài chục nhát, may thì được 1-2 kiểu. Tôi đưa Trình xem, anh thích một bức ảnh anh thợ lò đang đứng dùng xà beng chọc than, cột chống thẳng, trần lò cao. Tôi bảo, tôi không thích bức ấy, tôi thích bức thợ lò gần như phải bò ra dùng xẻng gạt than vào máng kia hơn. Có một sự cố, khi tôi đang len lách đến một nhóm thợ tiếp theo phía dưới, cũng là để dần xuống đến lò chân, từ đó chui ra lên mặt đất, thì mối nối ống dẫn nhũ thủy lực với máy nạp nhũ bị buột. Một tiếng nổ bục, một đám nhũ phun phì, phọt từ thành lò bên kia sang thành lò bên này hất thẳng vào đúng chiếc máy ảnh tôi đang cầm nơi tay. Thật may, không hiểu sao, cái máy ảnh hôm nay, nó thương tôi, sau đó nó vẫn cho chụp, mặc dù tôi đã phải lật trái áo, tìm chỗ sạch để lau ống kính, về nhà lau mất cơ man giấy lau, đen toàn bụi than, nhờn nhờn dầu thủy lực. Xuống đến lò chân, Trình cho biết, thợ lò sau khi lấy xong than nền và than vách, sẽ lấy than nóc; sau đó đưa giá tiến gương, nạp dịch thủy lực cho cột đỡ giá đủ áp suất, chuyển dịch máng cào chuẩn bị cho một chu kỳ khai thác mới, “lúc nào thợ lò không phải cúi lom khom nữa, đứng thẳng dậy được trong đường lò, thì xong việc”.

Ngồi viết bài này, đã qua gần 40 tiếng sau chui lò, hai bắp tay và hai bắp đùi tôi đang đau nhừ. Lần này còn đỡ, còn đi lại được, có lần, chui lò về, hai bắp đùi đau tôi không đứng dậy nổi, om như thế mất 4-5 ngày.

Tôi gọi điện hỏi Trình xem cuộc thi kết quả thế nào. Anh bảo tốt. Mọi nhóm thợ đều hoàn thành yêu cầu của đề bài thi. “Cũng phải có nhóm này giỏi hơn nhóm kia một chút chứ?”. “Tất nhiên! Thi mà!”. “Nhưng tôi chui vào đấy, thấy họ làm việc, chả có vẻ thi thố gì, thấy chẳng khẩn trương hay vội vàng?”. “Ồ! Bác lại chưa thật hiểu nghề chúng em rồi! Làm lò sao lại vội vàng được. Cứ đúng quy trình mà làm. Họ là các thợ lò giỏi của các đơn vị hội tụ vào một nhóm làm việc. Công việc họ làm trong buổi thi cũng là công việc thường ngày của họ. Quy trình vẫn vậy. Thi, có khác chăng, là sự phối hợp của các thợ giỏi trong nhóm với nhau. Nhóm nào có sự phối hợp tốt thì sẽ giỏi hơn. Tạm cho bác hiểu thế đã nhé. Chào bác!”