Hà Nội, một ngày nắng hè vàng ruộm. Con phố Hoa Bằng cũng đắm trong cái sắc vàng oi ả ấy, dẫn chúng tôi – những người làm Tạp chí vào ngôi nhà của vị tiền bối, nguyên Phó Tổng Biên tập Tạp chí Than – Khoáng sản Việt Nam, Nhà văn, Nhà báo Võ Khắc Nghiêm, người chúng tôi vẫn gọi bằng Anh với tất cả sự kính trọng mà vô cùng trìu mến. Với lý do là chúc mừng anh vừa nhận giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật, nhưng trái lại, chúng tôi mới là người nhận được những lời chúc, những bài học tiếp lửa từ anh cho hành trình cầm bút khắc nghiệt mà chúng tôi đang theo đuổi….
Tuổi 75 – Phóng khoáng và hào sảng
Ấn nút chuông với logo Than Cọc Sáu xinh xẻo như một ngọn lửa nhỏ, sau khi cánh cổng sắt choàng mở, Nhà báo Võ Khắc Nghiêm xuất hiện trước mắt chúng tôi thật giản dị, chân chất. Chúng tôi ùa vào nhà anh ríu rít như bầy em thơ, xôn xao hỏi thăm sức khỏe anh. Trân trọng đặt lẵng hoa Tạp chí mến tặng lên chính giữa bàn uống nước, nhà văn 75 tuổi ân cần hỏi thăm tình hình từng anh chị em dạo này thế nào. Anh còn bảo: “Đứa nào thích xem chỉ tay, xem tử vi thì ghi hết ngày sinh tháng đẻ ra đây rồi tao xem cho quan lộ, con cái… Nhưng trước khi xem thì phải uống đã. Nào! Chè hay bia nào?”
Nói rồi, anh quay vào buồng và bê ra một két Heineken mời tất cả mọi người. Có lẽ với đàn em, Nhà báo Võ Khắc Nghiêm đã quá gần gũi, đến độ đón tiếp các em mà anh vẫn vận một chiếc quần đùi thật thoải mái, không cầu kỳ. Nếu không vì chúng tôi đề nghị chụp ảnh thì có lẽ anh cũng chẳng thay mà cứ để như thế. Không gian trong căn nhà nhỏ bỗng trở nên ấm cúng và gần gũi làm sao. Trên bức tường trang trọng giữa nhà, anh Võ Khắc Nghiêm lồng khung kính và treo Giải thưởng Nhà nước về VHNT – Giải thưởng danh giá anh vừa vinh dự được nhận cho hai tiểu thuyết “Mạnh hơn công lý” và “Mảnh đời của Huệ”. Mà đặc biệt ở chỗ, chỉ mình anh Nghiêm có tác phẩm đại diện cho ngành kinh tế nước nhà – ngành Than – được vinh dự nhận giải thưởng này mà thôi. Anh có nói với nhà thơ Hữu Thỉnh:
– Tôi nhận giải này tôi cũng thấy xấu hổ.
– Tại sao xấu hổ?
– Ông Trịnh Công Sơn cả tỷ bài hát mà ko được, ông Đại tá Hà Minh Tuân, Giám đốc Nhà xuất bản Văn học, người viết về Điện Biên hay như thế, cũng không được.Và còn rất nhiều các tác giả khác có cống hiến cho nền văn học nước nhà chưa được nhận giải thưởng danh giá này.
Nói đoạn, anh rót nước cho từng người, vừa rót vừa không quên dặn: “Đứa nào xem tử vi thì gần dịp 21/6 tao mang đến. Về chuyên môn, cần viết bài gì, cần hỏi gì về lịch sử ngành than, lịch sử đất nước, thậm chí thích dự Giải Báo chí thì cứ viết đi, tao sửa cho mà lấy giải”.
Cái nghĩa, cái tình giữa những người làm báo
Dòng câu chuyện của chúng tôi cứ xoay quanh những vấn đề về đời, về nghề. Theo đó, chúng tôi được nghe anh Võ Khắc Nghiêm kể về tình bạn thân thiết với đạo diễn, NSND Trần Cẩm. Trần Cẩm xuất thân từ Binh đoàn Than. Thời trai trẻ, cặp bài trùng Võ Khắc Nghiêm – Trần Cẩm đã rong ruổi cùng nhau làm những tác phẩm truyền hình về chân dung thợ lò, nhận diện vùng than, là chuỗi ngày theo đường dây 500KV xuyên việt… Sau này, khi về Đài Truyền hình Việt Nam, nhận được sự giúp đỡ từ nhiều lãnh đạo, đồng nghiệp, cùng với tinh thần say nghề, ham học hỏi và sức sáng tạo không ngừng nghỉ, Trần Cẩm trở thành “nghệ sỹ nhân dân đầu tiên của VTV1” (theo lời anh Nghiêm nhận xét). Và có lẽ, đúng như đại thi hào Nguyễn Du đã trăn trở trong truyện Kiều rằng: “Chữ tài đi với chữ tai một vần”, Nghệ sỹ Trần Cẩm không may bị nhiễm chất độc màu da cam những ngày còn ở Binh đoàn Than chi viện cho miền Nam ruột thịt. Nỗ lực hy sinh cho những tác phẩm điện ảnh bao nhiêu, Trần Cẩm lại càng nung nấu ý chí, âm thầm tìm mọi phương pháp chữa trị căn bệnh đang âm ỉ thiêu đốt trong anh từng giây, từng phút. Đang trên đà thành công với nhiều tác phẩm phim tài liệu gây được tiếng vang, sau nhiều nỗ lực chạy chữa đông tây xuôi ngược, anh lủi thủi quay về bảo với người bạn tri kỷ Võ Khắc Nghiêm:
– Anh chuẩn bị viết điếu văn cho em đi. Em chuẩn bị từ giã rồi.
Không tin vào tai mình, nhà báo Võ Khắc Nghiêm đành nén lại cảm xúc, chiều lòng người bạn già, thức bảy đêm liền để viết một bài ký về cuộc đời, sự nghiệp của tri kỷ Trần Cẩm. Ngay sau khi hoàn thành, anh còn chủ động liên hệ với Ban biên tập Báo Văn nghệ cho đăng ngay cả trên trang điện tử của báo. Anh lo sợ Trần Cẩm sẽ không còn cơ hội được đọc bài điếu anh viết khi báo in ra nữa!
Và NSND Trần Cẩm, trong khi đang đếm ngược thời gian trên giường bệnh, đã kịp đọc những dòng viết của anh Võ Khắc Nghiêm. Kết thúc bài, anh Nghiêm vẫn không nguôi hy vọng, loại dung dịch thải độc mạnh nhất trước nay từ Nhật Bản xa xôi sẽ có tác dụng với Trần Cẩm, cứu sống Trần Cẩm và triệu triệu người khác. Hy vọng những điều may mắn sẽ lại đến với Trần Cẩm như khi anh say mê và cống hiến cho tình yêu với nghề…
Làm báo, có đói có rách, nhưng dứt khoát không được hèn!
“Trần Cẩm làm phim ở Pháp, ở Nga toàn ăn mì tôm, nhưng nhờ có tính phát hiện may mắn, bất ngờ lại làm được những bộ phim hoàn toàn không có ý từ trước. Phóng viên phải thế, khi vớ được cái tứ hay thì phải bám bằng được và làm ngay, không thể chần chừ được”.Tấm gương của đạo diễn, NSND Trần Cẩm đã cho chúng tôi một bài học sâu sắc về nghề. Sau khi kể cho chúng tôi nghe câu chuyện về người nghệ sỹ với tinh thần kiên cường, nhà báo Võ Khắc Nghiêm tiếp tục cho chúng tôi một bài học quý giá, điều mà Tổng Biên tập Lệ Huyền luôn khắc ghi và nhắc nhở chúng tôi: Làm báo, có thể nghèo, nhưng dứt khoát không thể hèn!
Nhà báo Võ Khắc Nghiêm còn nhớ mãi những ngày xưa khi đi làm báo dưới mỏ, vui như tiệc. Anh kể, các giám đốc mỏ quý cánh báo chí lắm. Anh khẳng định, việc chúng tôi có cơ hội quây quần, sum họp dưới mái nhà Tạp chí là “cái số, mình có thích cũng chả được”. Nâng chén trà nồng đượm, anh dặn dò chúng tôi: “Các em về với Tạp chí, ở với Tạp chí, nó là cái sự may mắn. Ngành Than có một truyền thống rất quý văn nghệ sỹ và báo chí. Từ xưa rồi, ông Bí thư Lê Đại với ông Nguyễn Ngọc Đàm còn đi xin từng bao thuốc lá, từng gói chè cho ông Hoàng Vân để ông ấy làm bài hát Tôi là người thợ lò. Xưa có tờ báo than đầu tiên, rồi đến tờ Vùng mỏ, sau đó là Ban biên tập đài báo vùng mỏ, đài phát thanh công nhân mỏ rồi truyền hình than Cẩm Phả, cuối cùng là Tạp chí Than ra đời cho đến bây giờ, là một trong những tạp chí Ngành có bước phát triển vững vàng. Nay, Tạp chí của ta không chỉ cung cấp đúng thông tin mà ngày càng đẹp. Công nhân mỏ của ta có quyền được thông tin. Ngoài những tin bài chính thống, các em nên có một số bài xã hội hóa để công nhân mỏ đọc được để người ta biết khắp thế giới đang diễn ra như thế nào”.
Anh không quên căn dặn, đã chấp nhận làm nhà văn, nhà báo là phải biết chấp nhận một điều. Đó là có khi làm nghề cực nhọc, lại bị người ta ghét. Bản thân anh Nghiêm và nhà thơ Mai Phương từng bị kẻ xấu đập nát xe, đâm cả xe vào người. Làm nghề báo, có thể nghèo, nhưng mà nhất định phải trong sáng, cho đến cuối đời vẫn là vẻ vang. “Các em hãy sống nhân ái, biết điều, sống đừng lấy trả thù làm mục đích, hãy yêu thương thật nhiều” – anh nhắn nhủ.
Chia tay thế hệ đàn em, người anh Võ Khắc Nghiêm mến tặng chúng tôi những chiếc bật lửa nho nhỏ. Dù anh vẫn luôn miệng bảo: “Tặng bật lửa lấy may nhé, tao chỉ có bật lửa thôi”, nhưng bất kỳ ai trong chúng tôi cũng hiểu rằng, anh đang truyền cho chúng tôi ngọn lửa nghề, tiếp sức cho chúng tôi thêm vững bước, tự tin, viết tiếp những trang vàng mà thế hệ các anh đã gây dựng, làm nên một Tạp chí Than – Khoáng sản Việt Nam như ngày hôm nay. Chúng em tự hào và biết ơn anh – Nhà văn, nhà báo Võ Khắc Nghiêm.
[odex-source url=”https://www.vinacomin.vn/tap-chi-than-khoang-san/nha-van-nha-bao-vo-khac-nghiem-lam-bao-dut-khoat-khong-the-hen-201706211724392008.htm” button=”Theo vinacomin”]
