Chuẩn bị tiến tới kỷ niệm 80 năm ngày Truyền thống công nhân vùng Mỏ, Truyền thống ngành Than, Tập đoàn phối hợp với Hội Văn nghệ dân gian tỉnh Quảng Ninh đi sưu tầm những tài liệu, dấu ấn của một danh hiệu có một không hai trong lịch sử công nhân mỏ: “Binh đoàn Than”.
Trong hành trình đi tìm nhân chứng, khai thác ở các góc độ của những người lính mang danh hiệu “Binh đoàn Than” gần 50 năm về trước, chúng tôi đã có những tư liệu quý, có những phát hiện thú vị về danh hiệu này…
Đó là vào mùa hè năm 1967, sau thời gian dài thợ mỏ được “miễn” nhập ngũ với tinh thần của Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu “… thợ mỏ làm than cũng như đánh giặc”. Thì đến thời điểm tháng 7/1967, tỉnh Quảng Ninh và ngành Than, Điện được huy động chi viện người cho chiến trường miền Nam, chuẩn bị cho trận đánh lớn vào mùa xuân 1968. Hàng ngàn công nhân, đảng viên trẻ, lấy tinh thần xung phong là chính để tham gia lực lượng này. Chính vì thế, có anh đã giải ngũ về làm công nhân mỏ, làm ngành điện, ngành lương thực… đều xung phong tái ngũ. Phải nói rằng tinh thần tham gia chi viện cho chiến trường miền Nam ngày đó của các thợ mỏ – chiến sĩ Binh đoàn Than rất quyết liệt với tinh thần thực sự Vì miền Nam ruột thịt.
Theo anh Bùi Duy Thinh ở Ban liên lạc Binh đoàn Than thì ngày đó, các đơn vị vùng Hòn Gai hay Cẩm Phả đều có buổi tiễn quân lên đường rất trang trọng. Người ở lại, người đi đều mang theo tinh thần của những người thợ mỏ hồn hậu, chân chất. Riêng anh Bùi Duy Thinh đã đi một mạch vào chiến trường, sau ngày giải phóng thống nhất đất nước anh mới trở lại mỏ than Hà Tu, nơi có người vợ trẻ đằng đẵng mười năm đợi chờ.
Về quân số tham gia Binh đoàn Than, theo các anh cựu binh của Ban liên lạc Binh đoàn Than ngày ấy, bây giờ chúng tôi gặp thì đều xác nhận ước chừng có khoảng 2000 người, nhưng hy sinh thì… vãn hơn nửa. Anh Trịnh Xuân Đối, phố Lê Lợi, thành phố Cẩm Phả, khi đi thuộc biên chế mỏ than Thống Nhất, anh nói, chỉ tính riêng mỏ của anh, có 70 người đi, nhưng hy sinh gần hết, giờ số anh em còn lại không đủ năm ngón tay trên một bàn tay! Anh Trịnh Xuân Đối sau khi phục viên trở về mỏ làm Trưởng phòng bảo vệ mỏ cho đến lúc về hưu, giờ cũng đã tuổi thất thập, anh là một trong những người tình nguyện tái ngũ…
Về danh hiệu Binh đoàn Than, nguyên do có danh hiệu này, là với tinh thần chủ nghĩa anh hùng cách mạng bách chiến, bách thắng, khi đó các lực lượng thợ mỏ được đưa về Nho Quan (Ninh Bình) một số về Hòa Bình, hai địa danh giáp nhau để huấn luyện và chuẩn bị lên đường vào Nam thì lãnh đạo tỉnh và ngành Than đã đến thăm hỏi, trao quà, động viên anh em lên đường hoàn thành nhiệm vụ, lập chiến công cao… Ông Nguyễn Ngọc Đàm khi ấy là Chủ tịch tỉnh Quảng Ninh đã đề xuất một danh hiệu khá thú vị: Binh đoàn Than, để tặng cho lực lượng công nhân mỏ đi trong đợt này. Danh hiệu đó đã từng làm “bạt vía” phía bên kia khi có thông tin từ Bắc Việt đang di chuyển vào một đội quân tinh nhuệ mang danh “Binh đoàn Than”. Cho đến khi các chiến sĩ của ta vào mặt trận, đã nhiều lần nghe đài tâm lí chiến của địch nói về sự… ghê gớm của “Binh đoàn Than”.
Về địa chỉ xuất quân, thực ra, lúc đó do nhiều lí do thời chiến, nên các mỏ vùng Cẩm Phả tự di chuyển tập kết về bến phà Bãi Cháy và nhập vào đội hình vượt sông đi tiếp. Các mỏ vùng Hòn Gai thì di chuyển theo đội hình cũng ra đến bến phà Bãi Cháy rồi vượt sông nhập đội hình, đơn vị của mình di chuyển đến đơn vị huấn luyện…
Trong lịch sử Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh có ghi rõ: ngày 30 tháng 7 năm 1967 tỉnh và ngành Than đã làm lễ xuất quân Binh đoàn Than tại Rạp Bạch Đằng (bây giờ là địa chỉ Trung tâm văn hóa, phường Hòn Gai, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh), khi phối hợp với Sở văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Ninh trong quá trình đi khảo sát để làm hồ sơ di tích, chúng tôi cũng đưa ra những băn khoăn theo ý kiến của các cựu chiến binh Binh đoàn Than, rằng, vị trí xuất quân này chỉ là của vùng Hòn Gai chứ vùng Cẩm Phả là đi một mạch đến bến phà Bãi Cháy, qua sông là đi tiếp về nơi huấn luyện Ninh Bình, Hòa Bình… theo kế hoạch của đơn vị nhận quân. Vậy nếu có dựng một tấm bia ghi dấu sự kiện này thì nên đặt ở đâu cho phù hợp với tầm vóc ý nghĩa lịch sử to lớn của những người lính Binh đoàn Than ngày ấy!
Mỗi trang sử đều mang những dấu ấn vô cùng đặc biệt của thời đại, của mỗi cá nhân con người đóng góp nên, thông qua bài báo nhỏ này, trong hành trình đi tìm “dấu chân Binh đoàn Than”, chúng tôi mong muốn có thêm những thông tin giá trị khác, từ các tầng lớp nhân dân, các anh cựu chiến binh của Binh đoàn Than trên mọi miền đất nước có thể cung cấp thêm những cứ liệu lịch sử tin cậy, trung thực hơn để chúng ta thêm một lần nữa tự hào về một trang sử chói ngời của chủ nghĩa anh hùng cách mạng của những người thợ mỏ trong công cuộc giải phóng đất nước khỏi ách ngoại xâm từ thế kỷ 20…
[odex-source url=”https://www.vinacomin.vn/tap-chi-than-khoang-san/di-tim-dau-chan-binh-doan-than-201606031022056975.htm” button=”Theo vinacomin”]
