Tắm là chuyện bình thường, nhưng ít ai biết, thợ lò tắm cũng có nhiều điểm khác biệt. Và xung quanh việc tắm cuối mỗi ca của thợ lò các đơn vị đều có những câu chuyện vui, tạo nên nét văn hóa riêng của thợ lò.
Nguyễn Duy Trinh, thợ lò bậc 4/6 Công ty than Dương Huy vừa cười ngặt vừa kể câu chuyện có thật về mình. Ngày Trinh mới cưới cô thôn nữ Trịnh Hoàng Yến ở Thái Bình và đưa ra sống cùng trên Vùng mỏ Cẩm Phả. Một hôm, khi Trinh đi làm về, đang cởi áo ngoài cho mát, Yến chỉ tay vào chiếc áo may ô nghiêm giọng: “Giơ tay lên, anh đã bị bắt!”. Trinh còn chưa hết ngỡ ngàng thì Yến bảo: “Tại sao sáng đi làm không mặc áo trái, giờ lại mặc áo trái?!”. Thì ra cô ấy chưa biết thợ lò đi làm ngày nào chả tắm. Tắm táp ở công trường, vội vội, vàng vàng mặc áo may ô trái, phải là chuyện bình thường…
Đúng vậy, không phải ai cũng hiểu thợ lò ngày nào cũng tắm và thợ lò tắm như thế nào lại là một câu chuyện khá nhiều khác biệt. Cố nhà thơ Ngô Tiến Cảnh khi về đi lò Mông Dương và ra tắm cùng thợ lò, ông đã viết:
“…Nỗi nhớ đầm đìa áo Thợ mồ hôi
Lấp lóa nụ cười chỉ Than mới biết
Nỗi nhớ thành tiên dưới vòi nước xiết
Ta thành khăn lau những ngực căng phồng…”
Thợ lò, với đặc trưng công việc, tan ca không thể về nhà ngay mà phải tắm do ai cũng ướt đầm đìa mồ hôi. Mồ hôi quyện lẫn vào với những bụi than đen. Một màu đen kín trên quần áo, bám vào da thịt, mặt mũi, có lẽ chỉ còn nhận ra nhau qua nụ cười và ánh mắt. Đến viền mắt những người thợ khi đã tắm xong cũng vẫn như được kẻ “chì” đen đậm. Ra lò, công việc đầu tiên của người thợ lò là tắm. Nước đã được những người phục vụ đun nóng cả một bể to. Nước thường phải được pha nóng già hơn bình thường. Đây là sở thích của thợ lò vì nước có nóng mới nhanh tẩy được dầu than bám vào người trong lúc làm việc. Các vòi nước được xả khá mạnh và rót từ trên cao xuống, đúng như nhà thơ Ngô Tiến Cảnh diễn tả “dưới vòi nước xiết”. Nhiều người chắc cũng nhận ra cái điều nhớ nhất của nhà thơ là “Nỗi nhớ thành tiên…”. Tức là tắm tiên. Mà lại là tắm tiên tập thể luôn. Trả dụng cụ lao động xong, thợ lò sẽ trút bỏ toàn bộ quần áo bảo hộ vào một chiếc xe để đẩy ra một khu giặt riêng. Còn lại tất cả, thợ già, thợ trẻ, cán bộ trực ca, quản đốc, lò trưởng… cùng khỏa thân vào những hàng dài vòi nước xiết. Nhiều thợ lò trẻ mới ra trường còn bẽn lẽn, nhất là thời gian đi tập sự. Nhưng rồi lâu ngày thành quen thấy bình thường. Ngay cả các đồng chí lãnh đạo các Công ty, Tập đoàn xuống kiểm tra mỏ, đi lò xong ra cũng “thành tiên dưới vòi nước xiết” không một chút ngần ngại, bởi ai cũng đã trải qua một giai đoạn làm việc trực tiếp trong các đường lò tại các đơn vị.
Mặc dù thời gian ngắn, nhưng tắm tập thể cuối ca cũng là dịp để thợ lò các công trường, phân xưởng cùng nhau trao đổi nhanh về công việc, những kinh nghiệm trong mỗi ca sản xuất hay những câu chuyện vui. Vừa tắm, thợ lò vừa nói chuyện oang oang. Nhiều ca còn hài hước tổ chức ra cuộc thi “Hình thể” hay đủ thứ trên cơ thể cũng lấy ra để “thi”. Nhiều thợ già, tuổi cao nhưng vẫn đi đi lại lại, tạo dáng, làm nên những trận cười đau bụng. Chỉ có điều, cuộc thi không được quay phim, chụp ảnh. Sau những lần như thế, câu chuyện và các giải thưởng thường gắn mỗi người thợ cho đến mãi sau này về hưu vẫn còn gọi tên. Chẳng hạn như “Thọ hình thể” hay “Chính ngực nở”, “Hùng to tay”, “Nam mông tóp”… mà chỉ có những người thợ lò cùng làm với nhau mới hiểu. Xin không kể hết, để bạn đọc tự nghĩ thêm các danh hiệu khác mà đảm bảo chắc sẽ chính xác 100%.
Những lúc vui vẻ thì như vậy, nhưng những lúc thợ lò giận thì chỉ có nước chui xuống đất. Có lần, do sơ xuất người phục vụ đun nước không đủ nóng. Cuối ca thợ lò các công trường ùn ùn kéo ra tắm. Khi xả nước xuống thợ già, thợ trẻ đều kêu oai oái. Từ trong nhà tắm, cánh thợ lò gọi người phục vụ ra mắng thậm tệ. Có lẽ phải dùng từ chửi thì đúng hơn. Mà là chửi đến bốn đời cha, ông, cụ, kỵ. Lúc đó chẳng ai dám đứng mà nghe. Không ai dám đối thoại rằng lý do thế này, thế kia, vì dù sao cũng đã là có lỗi rồi. Kỳ thực, nếu đặt cương vị ai đó vào những người thợ lò cũng vậy thôi, khó có thể kìm nén sự tức giận, bởi công việc làm cả ca vất vả, mồ hôi nhễ nhại, mệt mỏi mà lúc tan ca tắm nước không đủ nóng là một cực hình với thợ lò. Nhưng đó chỉ là chuyện của ngày xưa khi còn đốt lò bằng than, khó kiểm soát, chứ bây giờ tất cả các mỏ đều đun nước bằng công nghệ cao hơn, ít khi xảy ra những hiện tượng như vậy.
Những năm gần đây, các đơn vị khai thác than hầm lò đã nâng cấp việc tắm cuối ca của thợ lò lên thành những dịch vụ chăm sóc sức khỏe hiện đại. Nhiều đơn vị xây dựng bể ngâm, sục massage thư giãn cho thợ lò, hàng tuần còn đưa thợ lò đi tắm nước khoáng nóng, xoa bóp bấm huyệt thư giãn… Hầu như tất cả các đơn vị khai thác hầm lò đều có những công trình riêng hiện đại phục vụ đời sống cho thợ lò ngay tại khai trường sản xuất, trong đó có những nhà tắm tập thể hiện đại, khang trang, sạch sẽ. Hệ thống nước nóng thường trực 24/24 giờ. Cán bộ kiểm tra sản xuất bất cứ giờ nào, công nhân ra lò lúc nào cũng đảm bảo nước ấm nóng tắm, những bể sục cuồn cuộn… Mỗi người đều có tủ quần áo riêng cho mình ngay tại khu vực nhà tắm. Trước khi vào ca, thợ lò thay quần áo và để tư trang cá nhân trong tủ an toàn, yên tâm. Cuối ca, sau khi tắm thay quần áo ra về, đến hôm sau vào ca mở tủ ra là đã có bộ quần áo bảo hộ và ủng mũ được gấp gọn gàng. Những “cô Tấm ngày nay” đã âm thầm giặt là và chuẩn bị sẵn cho thợ lò vào ca với những điều kiện tốt nhất. Thợ lò bây giờ hầu như chỉ có vui vẻ, không còn có những cảnh giận dữ như ngày xưa nữa…
[odex-source url=”https://www.vinacomin.vn/tap-chi-than-khoang-san/tam-kieu-tho-lo-201805041519366937.htm” button=”Theo vinacomin”]
